Bodrum Mavi Dergimizin Dosya haberi olan Korona virüs Salgını kapsamında değerli doktorumuz Sayın Bayram yıldız ile röportaj yaptık. Mütevazi ve güler yüzlü yaklaşımı ile

kendisiyle röportaj yapıyor olmaktan büyük mutluluk duyduk. Dikkat çektiği konular ve insancıl yaklaşımı ile Sayın doktorumuzun röportajını keyifle okuyacağınıza eminiz.

Dr. Bayram Yıldız kimdir:

Hacettepe Tıp Fakültesinden 1979 yılında  mezun oldu.  Ege Üniversitesi ‘sinde  “Koroner Kalp Hastalıkları ve Kalp Krizlerine Yol Açan Risk Faktörleri ile Bunlardan Korunma Yolları” konusunda doktora yaptı. İzmir Menemen Belediyesi’nde Sağlık İşleri Müdürlüğü ve Sağlık Bakanlığı’nda  Aile Hekimliği yaptı.  Kalp Krizlerini nedenleri, hipertansiyon ve diyabet hastalığı gibi konularda araştırmalar yaptı. Menemen Ticaret Odasının tüm  üyelerinin kolesterol, kan şekeri, obezite ve tansiyon gibi kalp hastalıklarına yol açabilecek risk faktörleri taraması gerçekleştirdi. Yapay zeka kullanarak hastalık risklerini hesapladı. Bu sayede hastalıkların erken tanınması ve tedavisi gerçekleşti.  2016 yılında emekli oldu ve Bodruma yerleşti.  Halen  çalışmalarını Bodrum’da sürdürmektedir. Kalp krizleri ve korunma yöntemleri konusunda farkındalık yaratmak amacıyla  Amerika’da ve ülkemizde seminerler vermektedir. Çeşitli gazete ve dergilerde de bu konuda yazılar yazıyor ve “hastalıklardan korunmanın onu tedavi etmekten çok daha ucuz ve güvenli olduğunu” insanlara anlatmak için çaba sarf ediyor. Halen “Gerçek Gündem” adlı internet gazetesinde haftalık yazılar yazıyor  ,  şirket çalışanlarına ve gelecekte kalp krizi riskini öğrenmek isteyenlere risk  analizi  ve danışmanlık yapıyor.

Salgın sürecinde kalp hastası olup kontrollerini yaptırmayan hastalar için önerileriniz neler olabilir…

Kalp hastaları için en önemli olan şey ilaçlarını düzenli kullanmaları, diyetlerine dikkat etmeleri ve hareketsiz kalmaktan kaçınmalıdır. Bu süreçte evde kalmak gerek hareketsizlik gerekse de diyete uyum açısından sıkıntılı bir döneme yol açtı. İlaçların temin edilmesi açısından pek sorun yaşanmadı. Ancak diyet ve hareketsizlik için yapılacak şey, her şeyden önce tuz, yağ ve şekerden kaçınmak olmalıdır. Genel olarak kalp krizlerine bağlı hastalıkların yaygın olduğu göz önüne alınacak olursa kolesterol yönünden zengin olan kırmızı et, sakatat ve sucuk, salam, sosis gibi işlenmiş et ürünlerinden kaçınmak gerekir.  Taze sebze, meyve ve bakliyat tercih edilmelidir. Hareketsiz kalmamak için ise yürüyüş ve  egzersiz yapmak gerekir.

Korku ve panik kalp hastalığını artırır mı?

Bilindiği gibi korku ve panik kalp hastalıklarını özellikle kalp damarlarında daralma risk olanlarda, kalp krizlerinin artmasına yol açar. Bununla birlikte covid-19 hastalarında kalp yetmezliği ve kalp krizlerinin arttığı yönünde araştırmalar var. Ancak hastalığa yakalanmayan insanlarda sadece korku, panik, sağlıksız beslenme veya hareketsiz yaşam nedeniyle kalp hastalığına yakalanma riskinde artış olabilir.

Kalp rahatsızlığı olan kişiler  salgında  kalp rahatsızlığı olmayan birinden daha fazla risk altında mıdır?

Hayır . Enfeksiyona herkes  yakalanabilir. Bununla birlikte, altta yatan kalp rahatsızlıkları olan kişilerin enfeksiyon belirtileri göstermesi veya diğerlerinden daha şiddetli bir enfeksiyonu olma olasılığı daha yüksektir. Şimdiye kadar, COVID-19 virüsünü alan çoğu insanın boğaz ağrısı, öksürük, ağrı ve ağrı ve ateş dahil olmak üzere hafif bir viral şikayetleri  vardır, ancak bunları %5’inde göğüs enfeksiyonu (pnömoni) (zatürre)  gelişir. Kalp rahatsızlığı olan kişilerin COVID-19 ile göğüs enfeksiyonu geçirme ihtimalinin daha yüksek olup olmadığı henüz bilinmiyor, ancak grip gibi diğer virüslerle göğüs enfeksiyonu geçirmeleri mümkündür. 

“Bu hastalıktan korunmak istiyorsak, ilaç ya da aşıdan daha önemlisi el yıkama ve maskedir. Lütfen buna çok ama çok dikkat edelim.”

Virüs nasıl bulaşıyor? Kısaca anlatabilir misiniz?

Enfeksiyona yakalanmanın temeli tüm bireyler için aynıdır. Virüs, enfekte bir kişiden öksürme, hapşırma veya konuşma ile havaya yayılan damlacıklar yoluyla bulaşır; veya virüs masa ve kapı kolları gibi yüzeylerde birkaç saat hatta günlerce yaşayabilir. Oralara temas etmekle de virüsü alabiliriz. Şunu da unutmamak gerekir ki virüsün tek giriş ağız ve burundur. Ellerimizle virüsü ağzımıza ve burnumuza dokunarak vücudumuza almış oluruz. Bu nedenle el   yıkamak ve maske takmak çok ama çok önemlidir. Bu hastalıktan korunmak istiyorsak, ilaç ya da aşıdan daha önemlisi el yıkama ve maskedir. Lütfen buna çok ama çok dikkat edelim. Virüs vücuda girdiğinde akciğerlere doğrudan zarar verir.  Birincisi, akciğerleri enfekte ederek kan oksijen seviyeleri düşer ve ikincisi, virüsün kendisinin iltihaplı etkileri kan basıncının da düşmesine neden olur. Bu gibi durumlarda, kalp büyük organlara oksijen sağlamak için daha hızlı ve daha kuvvetli atmak zorunda kalır. Bu da çabuk yorulmaya yol açar.

Hangi gruplar risk altındadır? 

• Nakil hastaları, kemoterapi veya geniş radyoterapi alan kanser hastaları, kalp hastalığı olan  lösemi veya lenfoma hastaları.

• İmmün (bağışıklık) sistemi baskılanmış kişiler örneğin HIV virüsü taşıyanlar  teorik olarak virüsün etkilerine yakalanma ve yenik düşme riski altındadır. 
  
  Diğer yüksek riskli gruplar, yaşlı ve zayıf insanlar ve  kalp ve damar  hastalığı olan hamile kadınlar. 

• Şeker ve tansiyon hastaları

• By-pass ya da stent takılmış kalp hastaları
  
  Kalp yetmezliği   olanlar .

• KOAH ve kronik bronşiti olanlar
  
   

• Virüsün kalp pili olanlarda riskli olduğuna dair bir bilgimiz yoktur.

   Coronavirüs'ün kalp krizi veya aritmiler gibi kalp problemlerine neden olabileceği söyleniyor. Bu konuda ne söylemek istersiniz?

• Virüsün iltihap yapıcı etkisi aynı zamanda kalp damarlarındaki yağ plaklarını çözerek kalp krizlerine yol açabilir. Göğüs, sırt  ya da kollarda aniden gelişen, terleme ve sıkıntı yaratan bir ağrı olursa hemen 112’yi aramakta yarar vardır. Çünkü bir kalp krizinin habercisi olabilir.

• Virüsün iltihap yapıcı etkisi aritmi yani kalpte düzensiz atışlara yol açabilir. Böbrek ve kalp fonksiyonlarını kötüleştirebilir.

  Ancak, bu sorunları önlemek için yapabileceğiniz hiçbir şey yoktur. Kişisel uzaklaşma veya daha da iyisi, kendi kendine izolasyon, sık sık el yıkama. Enfekte olmayı önlemek için sağlık otoritelerinin tavsiyelerine kesinlikle uyulmalıdır.

   Size göre diyabet ve / veya hipertansiyonu olan  kalp hastaları daha mı yüksek risk altındadır?

  Hastalığın ortaya çıktığı Çin'den elde edilen veriler, hayatta kalanlar ve ciddi hastalık geliştirenler üzerinde önemli bir oranının diyabet ve hipertansiyon gibi hastalıklara sahip olduğunu göstermektedir. Bunun kesin nedeni belirsizliğini koruyor. Hem hipertansiyon hem de diyabet, özellikle COVID-19 enfeksiyonundan ölüm oranının en yüksek olduğu yaş grubu ise 70 yaş üstüdür. Bu nedenle 65 yaş üstü ve şeker ve yüksek tansiyon gibi kronik hastalığı olanların kendilerini çok daha ciddi bir biçimde korumaları gerekir.

   Enfekte olduğunu düşünen bir kalp hastası  hastaneye gitme konusunda ne yapmalı? 

  COVID-19 enfeksiyonu olduğunu düşünüyorsa , ateş düşürmek için parasetamol grubu ateş düşürücüler  kullanabilir. Doktoruna danışmadan antibiyotik kullanmak doğru değildir. Başka bir grup ateş düşürücü kullanmakta önerilmemektedir.  Eğer ateş düşmüyor, öksürük ve özellikle nefes darlığı varsa hemen acil yardım istenmelidir. 112’yi aramak en doğrusudur.

  Hasta olma riskini azaltmak  için alması gereken başka önlemler var mı?

  En önemlisi sağlık yetkililerinin tavsiyelerine uymaktır. Herkesin risklerini sınırlamak için yapması gereken şeyler vardır. Kalp rahatsızlığı varsa, aşağıdaki kurallara uymak son derece önemlidir:

• Hasta olan insanlardan kaçının.

• Mümkün olduğunca diğer kişilere iki metre mesafe bırakın.

• Ellerinizi en az 20 saniye boyunca sabun ve ılık suyla iyice yıkayın. ¹³

• Dirseğinizin içine öksürdüğünüzde veya öksürdüğünüzde ağzınızı bir mendille kapatın.

• Hapşırırken veya dirseğinizin içini kullanırken burnunuzu bir mendille örtün.

• Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının.

• Kapı tokmağı, direksiyon simidi veya ışık düğmeleri gibi sık dokunduğunuz yüzeyleri virüsü temizlemek için dezenfektan ile temizleyin.

• Mümkünse evden çalışmak da dahil olmak üzere mümkün olduğunca evde kalın.

• Ateşiniz (37.8 ° C veya üzeri bir sıcaklık), öksürük ve göğüs enfeksiyonu varsa, kendinizi izole edin.

   

  Grip ve zatürre  aşısı olan bir kişi bu virüsten korunur mu?

  Hayır. Pnömokok aşısı ve grip aşısı gibi aşılar yeni koronavirüse karşı koruma sağlamaz. Virüs o kadar yeni ve farklı ki, kendi aşısına ihtiyacı var. Araştırmacılar koronavirüs'e karşı bir aşı geliştirmeye çalışıyorlar, ancak bunun ne zaman kullanılabilir olacağı belirsiz. Grip ve pnömokok aşıları COVID-19'a karşı etkili olmasa da, sağlığınızı korumak için Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) gibi büyük sağlık kuruluşları tarafından solunum hastalıklarına karşı aşılama şiddetle tavsiye edilir.

  
   Vitamin veya diğer besin takviyelerini almak gerekir mi? Hangileri bizleri virüse karşı korurlar? 

  Formüle edilmiş vitaminleri almak sizi COVID-19'a karşı korumaz.  Birçok ajan (C vitamini, hidrokinon ve antiviral ilaçlar dahil) şu anda COVID-19'daki etkileri açısından test edilmektedir, ancak henüz güvenilir doğrulayıcı veriler mevcut değildir.  Vücudunuzun çalışan bir bağışıklık sistemini sürdürmesine yardımcı olmak için, sadece COVID-19 sırasında değil, her zaman taze sebze ve meyve açısından zengin bir diyet önerilir. Taze sebze ve meyveler vitamin haplarından çok daha fazla gerekli besin maddelerini içerir. Bu nedenle, formüle edilmiş besinlerle telafi etmeye çalışmaktan çok taze sebze ve meyve yemek her zaman daha iyidir.   Vitamin tabletleri  alırken, lütfen  önerilen günlük dozu aşmadığınızdan emin olun. Bazı vitaminler çok yüksek dozlarda alındığında size zarar verebilir ve bazı takviyeler kalp ilaçlarıyla olumsuz etkileşime girebilir. 

   Evcil hayvanlardan virüs bulaşır mı?

  Şu anda insanların hastalığa kedi ve köpek gibi yaygın ev hayvanlarından yakalanabildiğine dair bir kanıt bulunmamaktadır.

  Virüse bir kereden fazla yakalanabilir miyiz?

  Mevcut araştırma, COVID-19'a karşı bağışıklığın ilk enfeksiyondan sonra geliştiğini göstermektedir, bu yüzden tekrar yakalanmanın mümkün olmadığı belirtilmekte ise de bu konuda tam bir fikir birliği yoktur. Grip ve soğuk algınlığı gibi virüsün zaman içinde değişme biçimi nedeniyle birden fazla yakalanabilen virüs örnekleri vardır. Bunun COVID-19 ile olup olmayacağını bir süre bilemeyiz. Araştırmaların sonucunu beklemek zorundayız.

  Salgında kalp ilaçları kullananlar ilaç  dozlarını değiştirmeli midir?

  Hayır. Kullandığınız ilaç dozlarını hekiminiz önermedikçe değiştirmeyin. Bazı medya yayınlarında bir grup tansiyon ilacının covid-19 hastalığını artırdığı biçiminde çıkan yayınlar gerçeği yansıtmıyor. Ayrıca bilimsel bir temeli de yok. Aksi halde riskinizi artırmış olursunuz. Lütfen  hastalar tüm ilaçlarını aynen reçete edildiği gibi alsınlar. Şüpheleri varsa, lütfen doktorlarına  başvursunlar, ancak onlarla konuşmadan önce herhangi bir değişiklik yapmasınlar.

  Kalp hastaları kalabalık alanlardan kaçınmak şartıyla evin dışında güvende midir, örneğin parka gidebilir veya dışarıda yürüyebilirler mi? 

  Evet. Sadece enfeksiyonu olan insanlardan virüs alınır ve bu nedenle dışarı çıkarken enfeksiyonu olan birisiyle temas etmezseniz herhangi bir sorun yoktur. Önemli olan hasta olabilecek herhangi biriyle temastan kaçınmaktır.  Evden ayrılmak gerekiyorsa (örneğin, yiyecek alışverişi için),  kendisi diğerleri arasında iki metre mesafe bırakmalıdır.

   Kalp hastaları toplu taşımayı kullanabilirler mi?

  Birçok yerde, mümkünse toplu taşıma araçlarından kaçınılması veya diğer yolculardan en az iki metre uzakta olması önerilir. Özel araçlarla gitmek en doğrusudur.

  Son olarak şunu sormak istiyorum. Bu salgın sırasında kendimizi  daha iyi hissetmek için yapabileceğimiz bir şeyler  var mı?

  Bu herkes için endişeli bir zamandır ve hiçbirimizin sadece birkaç ay önce hazırlanmadığı bir salgını çevreleyen belirsizliklerle başa çıkmanıza yardımcı olacak ipuçlarını şöyle sıralayabilirim: 

• İyi, düzenli ve sağlıklı yiyin. Bedensel gücünüzü korumanız gerekir, ancak iyi yemek size endişe ile mücadelede yardımcı olan hayati vitaminler ve mineraller verir. Kepekli tahıllar, meyve ve sebzeler (tüm renkler) kaygı düzeyini  azaltmaya yardımcı olacaktır. Kek, bisküvi ve çikolatanın lezzetli olduğunu biliyoruz, ama ekstra şeker ve doymuş yağ  varlığı  gerçekten endişe vericidir.  Çok sınırlı miktarda yemek sağlık açısından en uygunudur. Alkol tüketimini de minimumda tutmakta yarar vardır. 

• Bol su için. Bol su içmek sağlık açısından son derece yararlıdır.

•  Egzersiz yapın. Artık hepimiz birbirimizden güvenli bir mesafede durmak zorunda olsak da, bu dışarı çıkamayacağınız anlamına gelmez. Aslında, gün ışığında çıkmak (bulutlu olsa bile) zihinsel sağlığınız için faydalı olacaktır. Sık sık yürüyüşe çıkın. Ev içinde kültür fizik hareketleri yapabilirsiniz. Koşu bandınızda yürüyüş yapmak da sizler için eğlenceli olabilir. 

• Sosyal medya  yöntemlerini kullanın. İnternet üzerinden dost ve arkadaşlarınızla görüşebilirsiniz. Dostlarınızı telefonla daha sık arayabilir ve sohbet edebilirsiniz. Sosyal medyada daha çok zaman geçirip yeni bilgilere ulaşabilirsiniz. Yeni bir hobi edinmeyi ya da dil öğrenmeyi deneyebilirsiniz.

• Ev işleri ile meşgul olun. 

• Eğlence aktivitesi. Müzik dinleyin, bir kitap okuyun, bulmacaları çözün, örgü yapın, dikin, boyayın, çizin, vb. Yapmaktan hoşlandığınız, ancak çoğu zaman yapacak zaman bulamadığınız işleri yapın. Endişeli düşüncelerden kaçmanızı sağlayan ya da konsantrasyon gerektiren her şey size yardımcı olacaktır.

• Aşırı olumsuz mesajlaşmalardan kaçının. 

• Nefes egzersizi yapın . Bu basit egzersiz endişeli olduğunuzda gerçekten size yardımcı olabilir. Rahat bir pozisyonda oturun veya ayakta durun (rahat ve gergin bir durum arasındaki farkı hissedebilmeniz için kaslarınızı sıkın ve gevşetin). Nefesinize konsantre olun ve 5'e kadar derin nefes alın ve 10'a kadar yavaşça nefes verin. Bunu günde birkaç kez tekrar edebilirsiniz.

  Sayın Yıldız; verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ederiz.

  Ben teşekkür ederim. Umarım yararlı olmuştur. Değerli üyeler ve okuyucularınıza sağlıklı günler dilerim. Konuyla ilgili olarak 2 Haziran 2020 tarihli Gerçek Gündem” adlı internet sayfasında yayınlanan yazımı okuyabilirler.